Czy każdy ból stawów to reumatologiczne zapalenie stawów?

Bóle stawowe to jedne z najczęściej występujących dolegliwości bólowych. Ból stawów może mieć rozmaite przyczyny i może dotyczyć wyłącznie jednego stawu, jak i wielu stawów. Dolegliwościom bólowym może również towarzyszyć występowanie objawów pozastawowych. Ból stawów może towarzyszyć urazom stawów, chorobom zapalnym i zwyrodnieniowym, a także licznym schorzeniom o ogólnym charakterze. Właściwe określenie przyczyny bólu stawów ma ogromne znaczenie dla wdrożenia optymalnego leczenia.

Kiedy może pojawić się ból stawów?

Ból stawów zazwyczaj kojarzony jest z osobami w podeszłym wieku. Rzeczywiście – zazwyczaj to ludzie starsi zgłaszają dolegliwości ze strony stawów. Jednak nie jest to żelazną regułą, gdyż ból stawów może występować także u osób młodych, w tym – u dzieci.

Ból stawów u dzieci

Ból stawów u dzieci zazwyczaj wynika z występowania urazów stawów, chorób zapalnych, chorób metabolicznych czy infekcji. Stosowana jest klasyfikacja bólu stawów u dzieci uwzględniająca obecność lub brak objawów towarzyszących.

Ból stawu z towarzyszącym mu obrzękiem może być spowodowany:

• urazami
• infekcjami bakteryjnymi lub wirusowymi stawów
• młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów
• chorobami tkanki łącznej (takimi jak toczeń rumieniowaty układowy, zapalenie naczyń czy zapalenie skórno – mięśniowe)
• przewlekłymi stanami zapalnymi jelit
• guzami łagodnymi i złośliwymi
• wadami rozwojowymi (np. achondroplazją)

 
Natomiast przyczyną bólu stawu bez obrzęku może być u dziecka choroba ortopedyczna (choroba Osgooda i Schlattera, choroba Perthesa), guzy kości łagodne i złośliwe, zespół nadmiernej wiotkości, choroby metaboliczne (np. niedoczynność tarczycy). Ból może mieć rozmaitą lokalizację i najczęściej obejmuje staw biodrowy, występuje także ból kolan czy stawu skokowego.

Przyczyny bólu w stawie skokowym u dzieci to przede wszystkim zapalenie ścięgna Achillesa (w przebiegu zapalenia ścięgna lub jego zerwania), zapalenie stawu skokowego oraz choroba Kohlera, czyli aseptyczna martwica kostno – chrzęstna. Bóle stawów zlokalizowane w obrębie palców dłoni i stóp towarzyszyć mogą łuszczycy, młodzieńczemu idiopatycznemu zapaleniu stawów, a także wielu infekcjom wirusowym (różyczce, śwince, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B czy infekcjom parwowirusem).

Przyczynami bólu stawu łokciowego oraz barkowego są zazwyczaj urazy tych stawów, choroby reumatyczne u dzieci – przede wszystkim młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów oraz łuszczycowe zapalenie stawów, a także infekcje bakteryjne (np. borelioza) i wirusowe.

A jakie są przyczyny bólu większych stawów, np. kolanowego czy biodrowego u dzieci? Ból kolana pochodzenia stawowego może wynikać z urazów mechanicznych stawu i uszkodzenia rzepki, a także takich wad postawy jak kolano koślawe. Kolejną przyczyną bólu stawu kolanowego u dzieci może być hemofilia – poważne zaburzenie krzepliwości krwi, prowadzące do powstawania wylewów krwawych do stawów. Także choroby reumatyczne, infekcje bakteryjne czy wirusowe oraz łagodne i złośliwe guzy kości mogą sprzyjać powstaniu bólu stawu kolanowego. Z kolei ból stawu biodrowego generowany jest najczęściej stanami zapalnymi, chorobami nowotworowymi, urazami, schorzeniami reumatycznymi czy nowotworami.

Ból stawów u dorosłych

Przyczyny bólu stawów u dorosłych są bardzo zróżnicowane. U osób młodych jedną z najczęstszych przyczyn bólu stawów są urazy i zmiany zwyrodnieniowe, np. spowodowane zbyt intensywnym wysiłkiem fizycznym czy aktywnością zawodową, która wymaga stałego powtarzania określonych ruchów. Bóle stawów mogą być także konsekwencją nadmiernej masy ciała oraz przeciążenia układu ruchu. Osoby z nadwagą są bardziej narażone na mechaniczne uszkodzenia chrząstki stawowej. Zarówno nadwaga, jak i intensywne uprawianie sportu stanowią jedne z najistotniejszych czynników ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów.

Inne czynniki sprzyjające rozwojowi zwyrodnienia stawów to:

• wiek powyżej 40 r. ż.
• wady postawy
• płeć żeńska
• choroby endokrynologiczne i metaboliczne
• predyspozycje genetyczne (np. mutacja genu COL2A1)

 

Zwyrodnieniowa choroba stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest – obok chorób zapalnych oraz chorób reumatycznych – najczęstszą przyczyną bólu stawów u dorosłych. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej dochodzi do stopniowo postępujących zmian w ilości i jakości chrząstki stawowej. W warunkach fizjologicznych zachowana jest równowaga pomiędzy procesami degradacji i syntezy chrząstki stawowej. Gdy na skutek działania czynników mechanicznych czy biologicznych dojdzie do zaburzenia tej równowagi, wówczas procesy degradacji zaczynają dominować. Oznacza to postępujące uszkadzanie stawu. Rolą chrząstki stawowej jest amortyzowanie ruchu stawu oraz płynny ruch stawu. Gdy postępuje uszkodzenie chrząstki, z czasem dochodzi także do zniszczenia innych struktur stawów, w tym zlokalizowanej pod chrząstką tkanki kostnej, a także otaczających staw więzadeł, ścięgien czy mięśni.

Poza ścieńczeniem powierzchni chrząstki stawowej stwierdza się nadżerki, a także osteofity, czyli nieprawidłowe narośla kostne. Pierwotna choroba zwyrodnieniowa nie ma zdiagnozowanej przyczyny i zapewne związana jest z postępującym wraz z wiekiem zwyrodnieniem stawu. Z kolei wtórna choroba zwyrodnieniowa wywoływana jest przez urazy, cukrzycę, nadczynność tarczycy, a także reumatoidalne zapalenie stawu.

Choroba zwyrodnieniowa stawów zazwyczaj daje o sobie znać pomiędzy 40. a 60. rokiem życia i najczęściej dotyczy jednego czy dwóch stawów, bardzo rzadko ma postać wielostawową. Zmianami zwyrodnieniowymi mogą być objęte stawy rąk, częstą postacią jest zwyrodnienie kolana czy biodra, a także zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego czy lędźwiowego.

Reumatyzm tkanek miękkich

Kolejną obok choroby zwyrodnieniowej przyczyną bólu stawów u dorosłych może być tzw. reumatyzm tkanek miękkich. Pojęciem tym określa się regionalne zespoły bólowe lub zmiany pozastawowe obejmujące ścięgna, więzadła, pochewki i kaletki maziowe czy torebki stawowe. Takie zmiany pozastawowe towarzyszą zmianom zwyrodnieniowym bądź zapalnym stawów. Najbardziej znaną postacią reumatyzmu tkanek miękkich jest zespół kanału nadgarstka – najczęstsza dolegliwość bólowa rąk. Zespół cieśni nadgarstka jest częstym schorzeniem, które powoduje ból, drętwienie i mrowienie dłoni i ramienia. Stan ten występuje, gdy jeden z głównych nerwów ręki – nerw środkowy – jest ściskany podczas przemieszczania się przez nadgarstek. U większości pacjentów zespół cieśni nadgarstka pogarsza się z czasem, dlatego ważna jest wczesna diagnoza i leczenie. Na początku objawy można często złagodzić za pomocą prostych środków, takich jak noszenie szyny nadgarstka lub unikanie pewnych czynności. Jeśli nacisk na nerw środkowy będzie się utrzymywał, może to prowadzić do uszkodzenia nerwu i pogorszenia objawów. Aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu, u niektórych pacjentów może być zalecana operacja odciążenia nerwu pośrodkowego.

Inna postacie reumatyzmu tkanek miękkich to zespół krętarzowy, zespół bolesnego barku, „łokieć golfisty” czy „łokieć tenisisty” oraz fibromialgia. Zespół większego bólu krętarzowego obejmuje ścięgna i kaletki (małe woreczki amortyzujące między ścięgnami i kośćmi wokół stawów) otaczające większy krętarz (część kości udowej i najbardziej widoczna część z boku biodra). Uraz tych struktur powoduje ból na zewnątrz pośladka i uda. Jest to dolegliwość znana jako zespół bólu krętarzowego. Zespół większego bólu krętarzowego jest połączeniem zarówno urazów pośladkowych (ścięgien), jak i zapalenia kaletki otaczającego staw biodrowy. Zespół bolesnego barku to schorzenie bólowe powstałe najczęściej w efekcie uderzenia barkiem . Inna przyczyna to powtarzana aktywność ruchowa ramienia nad głową, towarzysząca takim czynnościom jak malowanie, podnoszenie, pływanie, tenis i sporty podwieszane.

Anatomiczne nieprawidłowości kości i stawów

Inne czynniki ryzyka obejmują nieprawidłowości anatomiczne kości i stawów. W przypadku zespołu bolesnego barku ból jest uporczywy i wpływa na codzienne czynności. Na przykład ruchy takie jak sięganie za plecy lub sięganie ponad głowę w celu założenia ubrania mogą powodować ból. Z czasem zespół bolesnego barku może prowadzić do zapalenia ścięgien rotatora (zapalenie ścięgien) i kaletki (zapalenie kaletki). Jakie są objawy zespołu uderzenia barkiem? Typowe objawy zespołu barkowego obejmują trudność sięgania do tyłu za plecami, ból towarzyszący ruchowi ramieniem nad głową i osłabienie mięśni ramion. Jeśli ścięgna są nadwyrężone przez długi czas, ścięgno może faktycznie rozerwać się na dwie części, powodując rozerwanie mankietu rotatora. Powoduje to znaczną słabość i może utrudniać podniesienie ręki.

Łokieć golfisty to ból zlokalizowany po wewnętrznej stronie łokcia, promieniujący po wewnętrznej powierzchni przedramienia aż do 4 i 5 palca dłoni. Ból nasila się podczas zginania nadgarstka i rotacji przedramienia. Przyczyną rozwoju „łokcia golfisty” jest praca zawodowa lub dyscyplina sportowa wymagająca powtarzalnych ruchów zginania nadgarstka i obracania przedramienia. To dlatego to schorzenie dotyczy głównie kulturystów, tenisistów, grających w squasha lub golfa, a także pracowników biurowych.

Zespół fibromialgii (FMS) to stan przewlekły powodujący ból, sztywność i tkliwość mięśni, ścięgien i stawów. Charakteryzuje się także niespokojnym snem, zmęczeniem, lękiem, depresją i zaburzeniami czynności jelit. Etiologia fibromialgii pozostaje nieznana, wskazuje się na nieprawidłowości biochemiczne, metaboliczne i immunoregulacyjne związane z fibromialgią. Za rozwój choroby odpowiadają predyspozycje genetyczne, infekcje wirusami HIV, HCV czy HBV, przewlekły stres czy takie choroby współtowarzyszące jak RZS czy toczeń układowy. Choroba objawia się m.in. uogólnionym bólem stawów i mięśni, zwłaszcza ból kolana czy barku, a także bólem stawu biodrowego czy bólami kręgosłupa.

Choroby zapalne stawów, które odpowiedzialne są za wystąpienie bólu stawów to przede wszystkim:

• polimialgia, czyli reumatyzm wielomięśniowy; jest zaburzeniem zapalnym, które powoduje ból mięśni i sztywność, szczególnie w ramionach; objawy polimialgii reumatycznej zwykle zaczynają się szybko i są najbardziej nasilone rano; polimialgia dotyczy głównie osób po 65. roku życia; objawy polimialgii reumatycznej zwykle występują po obu stronach ciała i mogą obejmować: bóle lub bóle ramion, ból szyi, ramion, pośladków, bioder lub ud, sztywność w dotkniętych obszarach, szczególnie rano lub po pewnym czasie braku aktywności, ograniczony zakres ruchu w dotkniętych obszarach, a także ból lub sztywność nadgarstków, łokci lub kolan
• olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic martwicze zapalenie średnich i dużych tętnic; objawy choroby to bóle głowy, bóle stawów, podwójne widzenie lub utrata widzenia, a także zaburzenia równowagi; kryteria rozpoznania choroby ustalone przez American College of Rheumatology to wiek powyżej 50 r. ż., ból głowy, OB powyżej 50 mm/ godz., tkliwość palpacyjna tętnicy skroniowej oraz dodatni wynik badania histopatologicznego ściany tętnicy skroniowej
• chondrokalcynoza to schorzenie polegające na odkładaniu się kryształów pirofosforanu wapnia w chrząstce i płynie stawowym; prowadzi to do rozwoju stanu zapalnego i zwyrodnienia stawów
• dna moczanowa wywołana jest przed odkładanie się kryształów moczanu sodu w płynie stawowym; dnie moczanowej towarzyszą inne choroby przewlekłe – otyłość, nadciśnienie, choroba niedokrwienna, cukrzyca oraz zaburzenia lipidowe
• reumatoidalne zapalenie stawów to najczęstsza choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym, która prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego i postępującego zwyrodnienia stawów; u podłoża choroby leżą nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu immunologicznego oraz predyspozycje genetyczne
• zespoły paranowotworowe to schorzenia towarzyszące chorobie nowotworowej; najczęściej występujące stawowe zespoły paranowotworowe to osteoartropatia przerostowa, zapalenie stawów w przebiegu raka, zapalenie stawów w przebiegu wtórnej amyloidozy i zapalenie stawów w przebiegu wtórnej dny

 

W jaki sposób można rozpoznać reumatologiczne zapalenie stawów?

Pacjenci z reumatologicznym zapaleniem stawów zwykle odczuwają ból i sztywność w wielu stawach. Najczęściej dotyczy to nadgarstków, bliższych stawów międzypaliczkowych i stawów śródręczno-paliczkowych. Sztywność poranna trwająca ponad godzinę sugeruje etiologię zapalną. Widoczny może być obrzęk z powodu zapalenia błony maziowej lub subtelne zgrubienie mazi stawowej. Stawy mogą być zaczerwienione i obrzęknięte, pojawia się ponadto sztywność stawów i ograniczenie zakresu ruchu stawów.

W 2010 r. American College of Rheumatology i European League Against Rheumatism opracowały nowe kryteria klasyfikacji RA. Nowe kryteria są próbą wcześniejszego zdiagnozowania RZS u pacjentów, którzy mogą nie spełniać klasyfikacji American College of Rheumatology z 1987 r. Kryteria z 2010 r. nie obejmują obecności guzków reumatoidalnych ani radiologicznych zmian erozyjnych, które są mniej prawdopodobne we wczesnym reumatoidalnym zapaleniu stawów. W kryteriach z 2010 r., nie jest ponadto wymagane symetryczne zapalenie stawów, co pozwala na wczesną asymetryczną prezentację choroby.

Kryteria rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów są następujące:

1) Ilość zajętych stawów:

• jeden duży staw – 0
• 2 do 10 dużych stawów – 1
• 1 do 3 małych stawów – 2
• 4 do 10 małych stawów – 3
• powyżej 10 małych stawów – 5

 
2) Wyniki badań serologicznych:

• negatywny wynik RF (czynnika reumatoidalnego) oraz ACPA (przeciwciał przeciwko cytrulinowym peptydom) – 0
• RF lub przeciwciała ACPA w niskim mianie – 2
• RF lub przeciwciała ACPA w wysokim mianie – 3

 
3) Wynik wskaźników ostrej fazy:

• stężenie CRP i OB w normie – 0
• stężenie CRP i OB powyżej normy – 1

 
4) Czas utrzymywania się objawów:

• poniżej 6 tygodni – 0
• powyżej 6 tygodni – 1

 
RZS rozpoznawane jest wówczas, gdy uzyskane zostanie co najmniej 6 punktów.

Jak potwierdzić rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów badaniami?

Choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, często charakteryzują się obecnością autoprzeciwciał. Czynnik reumatoidalny nie jest specyficzny dla RZS i może występować u pacjentów z innymi chorobami, takimi jak wirusowe zapalenie wątroby typu C, oraz u zdrowych osób starszych. Przeciwciało przeciw cytrulinowanym białkom jest bardziej swoiste dla RZS i może odgrywać rolę w patogenezie choroby. Około 50 do 80% osób z RZS ma czynnik reumatoidalny, przeciwciało przeciw cytrulinowanym białkom lub oba te czynniki powyżej normy. Pacjenci z RZS mogą mieć wynik dodatni wynik testu na obecność przeciwciał przeciwjądrowych, a test ma znaczenie prognostyczne w młodej postaci tej choroby. Poziom białka C-reaktywnego i szybkość sedymentacji erytrocytów OB są często zwiększane wraz z aktywnym RZS. Poziomy białka C-reaktywnego i szybkość sedymentacji erytrocytów można również wykorzystać do śledzenia aktywności choroby i odpowiedzi na leki.

Pomocna jest początkowa pełna morfologia krwi z rozmazem krwi i ocena czynności nerek i wątroby, ponieważ wyniki mogą wpływać na opcje leczenia (np. pacjentowi z niewydolnością nerek lub znaczną małopłytkowością nie zaleca się stosowania niesteroidowego leku przeciwzapalnego).

A jakie schorzenia należy uwzględnić w diagnostyce różnicowej?

Wstępowanie objawów skórnych może sugerować toczeń rumieniowaty układowy, twardzinę układową lub łuszczycowe zapalenie stawów. Polimialgia reumatyczna powinna być rozważona u starszego pacjenta z objawami głównie w stawach ramieniowych i biodrowych, a pacjentowi należy zadać pytania dotyczące związanego z tym czasowego zapalenia tętnic. Radiografia klatki piersiowej jest pomocna w ocenie sarkoidozy jako etiologii zapalenia stawów. U pacjentów z chorobą zapalną jelit lub zapalną chorobą oczu może wystąpić spondyloartropatia. Osoby z mniej niż sześciotygodniowymi objawami mogą mieć proces wirusowy, taki jak parwowirus. Powtarzające się samoograniczające się epizody ostrego obrzęku stawów sugerują artropatię wynikającą z kumulowania się kryształów i wówczas należy wykonać badanie płynu stawowego w celu oceny obecności monohydratu moczanu monosodowego lub dwuwodnego pirofosforanu wapnia. Obecność licznych mięśniowo-powięziowych punktów spustowych i objawów somatycznych może sugerować fibromialgię, która może współistnieć z reumatoidalnym zapaleniem stawów.

Reumatologiczne zapalenie stawów – to nie tylko ból stawów, ale także inne objawy

Reumatoidalne zapalenie stawów kojarzy się głównie ze stawami, choć do rzadkości nie należą pozastawowe objawy choroby.

Najistotniejsze objawy RZS:

• guzki reumatoidalne, czyli zlokalizowane pod skórą bezbolesne guzki, które występują najczęściej w okolicach łokci i stawów rąk
• objawy ze strony układu sercowo – naczyniowego, takie jak miażdżyca, niewydolność serca czy zawał mięśnia sercowego
• zapalenie opłucnej oraz śródmiąższowe zapalenie płuc
• osteoporoza
• zapalenie naczyń krwionośnych
• zespół suchego oka
• uszkodzenie nerek
• niedokrwistość
• przewlekłe zmęczenie
• osłabienie siły mięśniowej

 

Suplementy pomocne w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów wymaga stosowania przewlekłej farmakoterapii, w tym leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, leków biologicznych, a także tzw. leków modyfikujących przebieg choroby. Pomocniczo warto regularnie sięgać po suplementy diety, które kompleksowo wspomagają funkcjonowanie stawów, a ich stosowanie nie jest obciążone wystąpieniem jakichkolwiek efektów ubocznych.

Najskuteczniejsze suplementy na stawy to takie, które zawierają kilka aktywnych składników. Taka suplementacja okazuje się być znacznie bardziej efektywna niż stosowanie preparatów monoskładnikowych, np. zawierających wyłącznie kolagen czy chondroitynę. Złożonym, starannie skomponowanym składem wyróżnia się preparat Joint Formula marki Cheers. Zawiera on najskuteczniejsze związki wpływające pozytywnie na stawy. Regularnie przyjmowany suplement diety chroni chrząstkę stawową i wspomaga procesy jej regeneracji, wzmacnia strukturę ścięgien oraz zapobiega powstawaniu zmian zwyrodnieniowych stawów.

W skład preparatu Joint Formula Cheers wchodzą następujące składniki:

• Ovomet, czyli sproszkowana membrana ze skorupek jaj stanowiąca doskonałe źródło ponad 500 białek o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i wspomagającym regenerację
• OptiMSM, czyli doskonale bioprzyswajalną postać siarki o aktywności przeciwbólowej i wspomagającej procesy regeneracyjne
• kolagen UCII, czyli kolagen typu II pozyskiwany z chrząstki kurczaka i uczestniczący w procesach odtwarzania chrząstki stawowej
• ekstrakt z owoców dzikiej róży, standaryzowany na zawartość 70% witaminy C, która jest niezbędna w procesie syntezy kolagenu
• Quali D, czyli wysoko przyswajalna postać witaminy D wspomagająca prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego i wykazująca działanie przeciwzapalne
• ekstrakt z kłącza ostryżu długiego (kurkumy) standaryzowany na zawartość 90% kurkuminoidów o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym
• ekstrakt z żywicy kadzidłowca indyjskiego standaryzowany na zawartość 70% kwasów boswelinowych o działaniu przeciwzapalnym i hamującym procesy degradacji chrząstki stawowej
• mangan

 
Warto podkreślić, że poza wymienionymi składnikami preparat Joint Formula nie zawiera żadnych dodatków. Dzięki formule clean label wolnej od syntetycznych dodatków suplement wykazuje wysoką przyswajalność, a jego stosowanie nie wiąże się z wystąpieniem jakichkolwiek efektów ubocznych.

Źródła wiedzy:

https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-ukladu-ruchu,bol-stawow—przyczyny–objawy,artykul,1654409.html
https://www.poradnikzdrowie.pl/sprawdz-sie/objawy/bole-miesni-i-stawow-miesniowo-stawowe-przyczyny-aa-YKjg-hntS-toKb.html
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/bole-stawow-rak-diagnostyka-roznicowa;5728506.html