Spis treści
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła choroba wymagająca długotrwałej terapii. Z jednej strony – stałe stosowanie leków łagodzących RZS wiąże się z wystąpieniem licznych efektów ubocznych, a z drugiej – brak właściwego leczenia prowadzi do postępującego zwyrodnienia stawów i utraty sprawności ruchowej. Trudności w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów sprowadzają się więc do wdrożenia niezbędnych leków w taki sposób, by korzyści z ich stosowania przeważały nad potencjalnymi efektami ubocznymi. Obecnie w leczeniu RZS stosuje się rozmaite leki na ból stawów, a także leczenie niefarmakologiczne. Coraz więcej mówi się także o ogromnym znaczeniu właściwej diety w RZS oraz suplementacji.
Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba o podłożu zapalnym, w przebiegu której dochodzi do syntezy autoprzeciwciał. Są to przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom organizmu, w tym przypadku – przeciwciała przeciwko cyklicznym cytrulinowanym peptydom (anty – CCP) oraz czynnik reumatoidalny RF. Przeciwciała te przyczyniają się do indukowania przewlekłego stanu zapalnego oraz postępującego zwyrodnienia stawów. Aby w pełni zrozumieć jak duże wyzwania stoją przed terapią reumatoidalnego zapalenia stawów, należy dobrze poznać wszystkie zmiany chorobowe towarzyszące RZS.
Choroba zwyrodnieniowa stawów prowadzi do uszkodzenia integralności strukturalnej oraz funkcjonalnej stawów. Początkowo choroba obejmuje pojedyncze stawy, zazwyczaj małe – takie jak stawy palców dłoni czy nadgarstków. Wraz z postępem choroby, procesem zwyrodnieniowym objętych jest coraz więcej stawów, także tych dużych – zwłaszcza staw kolanowy, biodrowy czy barkowy. Stawy zajęte są najczęściej symetrycznie.
Zapalenie błony maziowej występuje w wyniku infiltracji leukocytów do błony maziowej. Akumulacja leukocytów w błonie maziowej wynika z migracji leukocytów z odległych miejsc w odpowiedzi na ekspresję cząsteczek adhezyjnych i chemokin przez aktywowane komórki śródbłonka mikropęcherzyków maziowych. Toczącemu się w obrębie chrząstki stawowej stanowi zapalnemu towarzyszy lokalne niedotlenienie oraz ograniczenie przepływu krwi w mikronaczyniach krwionośnych. W pierwszym etapie reumatoidalnego zapalenia stawów, stan chorobowy obejmuje wyłącznie błonę maziową stawów, czyli wewnętrzną warstwę torebki stawowej, która wydziela maź stawową. Na powierzchni błony maziowej powstaje tzw. ziarnina reumatoidalna, powstała z komórek układu immunologicznego uczestniczących w procesie zapalnym. Z czasem niszczona jest coraz większa powierzchnia stawu – chrząstka, kość i więzadła. Ostatecznie cały staw zostaje zniszczony, a jego funkcjonowanie zostaje poważnie uszkodzone.
Omówione zmiany w obrębie stawów prowadzą do stopniowego upośledzenia ich funkcji. Początkowym etapom reumatoidalnego zapalenia stawów mogą towarzyszyć zaledwie niewielkie dolegliwości bólowe oraz poranna sztywność stawów. Wraz z postępem choroby, dolegliwości bólowe są coraz dotkliwsze, pojawia się obrzęk stawów oraz ograniczenie ich ruchomości.
Leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów koncentruje się na spowolnieniu postępu choroby oraz ograniczeniu jej negatywnych skutków. Zgodnie z zaleceniami EULAR, czyli Europejskiej Ligi ds. Leczenia Chorób Reumatycznych, celem leczenia RZS jest uzyskanie remisji po 6 miesiącach leczenia lub co najmniej znaczne obniżenie aktywności choroby. Jeśli po 3 miesiącach stosowania leczenia nie ma poprawy, rozumianej jako zmniejszenie aktywności choroby z dużej na umiarkowaną – wtedy konieczne jest zmodyfikowanie sposobu leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów.
Lekami pierwszego rzutu, stosowanymi natychmiast po rozpoznaniu reumatoidalnego zapalenia stawów powinny być leki modyfikujące przebieg choroby. Leki na ból stawów dzielą się na syntetyczne oraz biologiczne.
Mechanizm działania syntetycznych leków modyfikujących przebieg choroby sprowadza się do:
W pierwszej kolejności zalecane jest podanie metotreksatu. Lek ten wykazuje działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne, a jego stosowanie polecane jest zwłaszcza osobom z aktywnym RZS. Lek ten może być stosowany w ramach monoterapii, a także terapii łączonej z takimi lekami jak glikokortykosteroidy i inne leki modyfikujące przebieg choroby. Stosowanie metotreksatu może wiązać się z wystąpieniem takich efektów ubocznych jak: wysypki skórne, nudności i wymioty, niewydolność nerek, marskość wątroby, owrzodzenie jelit, bóle głowy, zaburzenia nastroju czy drgawki.
Jeśli nasilenie choroby nie jest duże, bądź istnieją przeciwwskazania do stosowania metotreksatu, wówczas lek ten może być zastąpiony przez inne preparaty. Zamiast metotreksatu można stosować m.in. sulfasalazynę czy leflunomid. Te leki na ból stawów także zaliczane są do leków modyfikujących przebieg choroby. Inne leki tej grupy, które mogą być stosowane w leczeniu RZS, to leki przeciwmalaryczne (chlorochina i hydroksychlorochina), a także cyklosporyna i sole złota. Na wystąpienie pierwszych efektów działania leków modyfikujących przebieg choroby należy poczekać około 1 – 2 miesięcy. W tym czasie można stosować inne leki, których efekt działania jest znacznie szybszy (np. NLPZ).
Kolejną grupą leków wykorzystywanych w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów są leki biologiczne. Pozyskiwane są one za pomocą techniki inżynierii genetycznej. Stanowią one innowacyjną formę terapii, umożliwiając skuteczne hamowanie postępu choroby i uszkodzenia stawów. Dodatkowo okazują się być skuteczne także w redukowaniu pozastawowych manifestacji choroby, takich jak miażdżyca czy niedokrwistość. Korzyścią ze stosowania leków biologicznych może być także możliwość zredukowania dawek glikokortykosteroidów lub całkowitego zrezygnowania z ich stosowania. Wszystkie leki biologiczne są zaprojektowane w celu zmniejszenia stanu zapalnego i zatrzymania uszkodzenia stawów. Mogą one zmienić życie wielu osób z zapalnymi postaciami zapalenia stawów.
Istnieją 4 klasy leków biologicznych, z których każda jest wybrana ze względu na swój unikalny cel. W większości przypadków leki te są przepisywane, gdy tradycyjne leki przeciwreumatyczne modyfikujące przebieg choroby (DMARD) nie działają.
Podział leków biologicznych stosowanych w reumatoidalnym zapaleniu stawów:
Biologiczne leki na bóle stawów podawane są dożylnie lub podskórnie, a pierwsze efekty ich stosowania zauważyć można po 2 – 6 tygodniach.
Poza lekami modyfikującymi przebieg choroby, osobom chorym na RZS zaleca się także stosowanie tzw. leków modyfikujących objawy choroby – niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz glikokortykosteroidy. Leki te stosowane są w celu złagodzenia takich objawów reumatoidalnego zapalenia stawów jak ból i obrzęk stawów. Należy pamiętać, że glikokortykosteroidy powinny być stosowane w jak najmniejszych dawkach oraz tak krótko, jak to możliwe i nie dłużej niż 6 miesięcy. Najlepiej, gdy glikokortykosteroidy nie są stosowane w ramach monoterapii, a w połączeniu z lekami modyfikującymi przebieg choroby. Monoterapia glikokortykosteroidami może być stosowana jedynie w wyjątkowych sytuacjach, gdy istnieją przeciwwskazania do zażywania leków na ból stawów modyfikujących przebieg choroby.
Możliwe działania niepożądane wynikające ze stosowania glikokortykosteroidów:
Farmakoterapia reumatoidalnego zapalenia stawów powinna być stale kontynuowana. Bardzo rzadkie są bowiem przypadki wyleczenia reumatoidalnego zapalenia stawów, czyli ustąpienia choroby przy braku konieczności stosowania leków. Najczęściej konieczne jest kontynuowanie leczenia w celu podtrzymania remisji choroby. Wymagana jest stała kontrola reumatologiczna. W początkowym okresie leczenia wizyty lekarskie zalecane są co 1 – 3 miesiące, co ma na celu ustalenie optymalnych dawek leków i monitorowanie postępów terapii. W późniejszym etapie powinny wystarczyć wizyty co pół roku – w celu monitorowania postępów leczenia oraz oceny ewentualnych efektów ubocznych leków wykonywane są badania rtg stawów, badań laboratoryjnych (OB, CRP, morfologia krwi, oznaczanie poziomu przeciwciał anty CCP i RF, parametry wątrobowe i nerkowe), a także ocena ryzyka sercowo – naczyniowego.
Poza stosowaniem farmakoterapii, osoby z chorobą zwyrodnieniową stawów powinny stosować rozmaite formy leczenia niefarmakologiczne, które mogą obejmować m.in. rehabilitację i fizjoterapię, a także miejscowe leczenie zabiegowe. Fizjoterapia ma na celu usprawnienie ruchowe chorego, a także minimalizowanie negatywnego oddziaływania stanu zapalnego na stawy.
W ramach zabiegów fizjoterapeutycznych realizowane są m.in. takie cele jak:
Ważne jest, aby rehabilitacja została wdrożona na jak najwcześniejszym etapie choroby, gdy nie doszło do utrwalenia zmian zwyrodnieniowych stawów. Program ćwiczeń obejmuje m.in. pływanie, jazdę na rowerze, spacery, ćwiczenia rozciągające i rozluźniające, a także masaże. Korzystne działanie wykazują także takie techniki fizykoterapii jak krioterapia czy elektroterapia. W przypadku krioterapii zauważyć można zredukowanie dolegliwości bólowych oraz zwiększenie ruchomości stawów. Kolejne korzyści to złagodzenie stanu zapalnego oraz rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni.
W ramach elektroterapii wykonywane są takie zabiegi jak:
Wiele osób odnotowuje poprawę samopoczucia po zabiegach akupunktury, aromaterapii, ćwiczeń oddechowych czy jogi. W przypadku postępujących trudności z poruszaniem się – skuteczne może być zastosowanie zaopatrzenia ortopedycznego pod postacią chodzików, lasek, kul, stabilizatorów na ręce czy ortez.
Wskazane jest leczenie miejscowe konkretnych stawów, które obejmuje m.in. takie procedury jak:
W związku z tym, że reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą o charakterze zapalnym, dieta ma bardzo duże znaczenie w terapii choroby i profilaktyce jej zaostrzeń. Wykazano m.in., że negatywny wpływ na stan zdrowia u chorych na RZS może wywierać dieta bogata w leptyny. Leptyny to białka pochodzenia roślinnego, które spożywamy wraz nasionami strączków, orzechami czy produktami zbożowymi. Białka te mogą nasilać stany zapalne w organizmie, co u chorych na RZS przekłada się na wzmożoną syntezę przeciwciał anty CCP.
Omawiając wpływ diety na przebieg RZS nie należy pominąć kwestii otyłości – nadmierna kumulacja tkanki tłuszczowej w organizmie jest czynnikiem indukującym przewlekły stan zapalny. W badaniach klinicznych wykazano m.in., że wzrost wskaźnika BMI o każde 5 punktów zwiększa ryzyko zachorowania na RZS o 13%. Jednocześnie – otyłość odpowiada za nasilenie aktywności choroby zwyrodnieniowej stawów. Otyli pacjenci cierpiący na RZS mają także mniejsze szanse na remisję choroby. Niewskazana jest zatem każda dieta, która sprzyja otyłości – wysokokaloryczna, obfitująca w cukier i tłuszcze przetworzone. Dodatkowo – dieta wysokotłuszczowa bezpośrednio wykazuje potencjał prozapalny, przyczyniając się do aktywacji komórek układu immunologicznego i wzmożonej syntezy cytokin prozapalnych. Z kolei stosowanie diety wysokocukrowej, zwłaszcza bogatej we fruktozę może zwiększać ryzyko zachorowania na RZS nawet trzykrotnie.
Jakie składniki powinny znaleźć się w diecie chorych na zapalenie stawu biodrowego czy ból kolan wywołany reumatoidalnym zapaleniem stawów? Bardzo wiele mówi się o protekcyjnej roli wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza omega 3. Wykazano, że suplementowanie kwasów tłuszczowych DHA i EPA pozwala zachować optymalne proporcje pomiędzy kwasami tłuszczowymi omega 6 do omega 3, wykazując tym samym działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe i łagodząc aktywność RZS. W diecie chorych na RZS nie powinno zatem zabraknąć najbogatszego naturalnego źródła kwasów tłuszczowych omega 3, jakim są ryby. Warto włączyć do diety także tłuszcze roślinne, ze szczególnym uwzględnieniem oliwy z oliwek. Tłuszcz ten zawiera unikatowy związek – oleocanthal, który wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
W związku z ryzykiem pogorszenia kondycji kości, chorzy na RZS powinni zwracać uwagę na dostępność w diecie źródeł wapnia, takich jak nabiał, zielone liście warzyw, migdały i sezam czy sardynki. Mowa o wapniu – więc nie powinno zabraknąć także witaminy D, która umożliwia optymalne wykorzystanie wapnia przez organizm. Ponadto witamina D wykazuje działanie immunomodulujące, łagodząc stan zapalny. Najlepszym źródłem witaminy D w diecie są tłuste ryby morskie, a w okresie od września do maja szczególnie zalecana jest suplementacja witaminy D.
Poza odpowiednio zbilansowaną dietą, osoby dotknięte reumatoidalnym zapaleniem stawów powinny uwzględnić suplementację. Suplementy na stawy zawierają liczne związki aktywne, które wpływają pozytywnie na funkcjonowanie stawów i mogą łagodzić objawy choroby, stanowiąc cenne uzupełnienie farmakoterapii. Należy jednak mieć na uwadze, że preparaty monoskładnikowe, np. sam kolagen na stawy nie przyniosą takich korzyści jak preparaty złożone.
Suplementem diety na stawy o starannie skomponowanym składzie, bazującym na naturalnych składnikach jest Joint Formula marki Cheers. Preparat ten zawiera liczne związki aktywne, z których każdy wykazuje udowodniony naukowo korzystny wpływ na stawy, a także więzadła i kości. Jednym z najważniejszych składników Joint Formula jest Ovomet, czyli opatentowana formuła zawierająca sproszkowane membrany ze skorupek jaj. Składnik ten stanowi bogate źródło wysoko przyswajalnych białek (jest ich ponad 500), wykazujących działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz promujące procesy regeneracyjne. Kolejny wyjątkowy składnik, który zawierają tabletki na stawy Joint Formula to kolagen typu II, pozyskiwany z chrząstki kurczaka – w najczystszej, niezdenaturowanej i doskonale biodostępnej postaci. Taki kolagen stanowi najlepszy substrat w procesach odtwarzania tkanki chrzęstnej i spowolnienia procesów jej degradacji.
Joint Formula stanowi źródło OptiMSM, czyli organicznej postaci siarki. Ta biologicznie aktywna postać siarki redukuje ból stawów, a także wspomaga regenerację chrząstki stawowej. Poza siarką, Joint Formula zawiera mangan wspomagający regenerację chrząstki i wykazujący działanie przeciwbólowe, a także witaminę D.
Joint Formula zawiera cenne ekstrakty roślinne:
Regularna suplementacja kapsułek na stawy Joint Formula Cheers może kompleksowo wzmocnić stawy, stanowiąc cenne uzupełnienie terapii RZS. Preparat może być także stosowany profilaktycznie przez osoby narażone na rozwój choroby zwyrodnieniowej, np. osoby starsze, po urazach, sportowców czy tych, u których w rodzinie występuje RZS. Warto więc sięgnąć po suplementy na stawy, zanim konieczne będą zaawansowane leki na ból stawów. Lepiej zapobiegać, niż leczyć!
https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-autoimmunologiczne,reumatoidalne-zapalenie-stawow–rzs—-przyczyny–objawy–leczenie,artykul,1580088.html
https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/kregoslup-kosci-stawy/reumatoidalne-zapalenie-stawow-rzs-przyczyny-objawy-leczenie-aa-Eg3o-yuzM-2tdz.html
https://portal.abczdrowie.pl/reumatoidalne-zapalenie-stawow
Dietetyk i certyfikowany ekspert żywienia i ketozy. Zwolenniczka zdrowego stylu życia i zdrowej diety, propagatorka trendu clean label, praktyk diety ketogenicznej i postu przerywanego. W pracy i życiu prywatnym stawia na brak kompromisów – sięga wyłącznie po produkty i suplementy diety najwyższej jakości.
Napisz komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.