Spis treści
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba stawów o podłożu zapalnym. Choroba ta ma bardzo uciążliwy charakter – objawia się dotkliwym bólem stawów, ale także zwyrodnieniami stawów. Brak odpowiedniej terapii prowadzi do trwałych zwyrodnień stawów i niepełnosprawności ruchowej. Problem jest zatem poważny i dotyczy coraz szerszej oraz coraz młodszej grupy osób. W Polsce na reumatoidalne zapalenie stawów choruje nawet 2% osób, a to oznacza, że około 500 – 600 tysięcy Polaków narażonych jest na ograniczenie sprawności ruchowej, a nawet inwalidztwo. Co czwarta osoba dotknięta reumatoidalnym zapaleniem stawów będzie wymagać leczenia operacyjnego, a po 10 latach trwania RZS każdy chory traci zdolność do wykonywania pracy.
Stawy to obszary, w których spotykają się dwie lub więcej kości. Większość stawów jest ruchoma, co pozwala kościom się poruszać.
Połączenia składają się z następujących elementów:
W efekcie procesu zapalnego towarzyszącemu RZS dochodzi do szeregu zmian w obrębie stawu. Zauważyć można m.in. degradację chrząstki stawowej, powstawanie nadżerek, zmniejszenie gęstości kości oraz powstanie wysięków zapalnych. Wszystkie te zmiany mogą ostatecznie prowadzić do zwyrodnień stawów i stopniowego ich unieruchomienia.
Postępujący charakter zmian zwyrodnieniowych zauważyć można w badaniach radiologicznych, a w oparciu o stopień zaawansowania tych zmian wyróżnić można 4 etapy RZS:
Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba przewlekła o złożonej etiologii. Jedną z najczęstszych przyczyn RZS są predyspozycje genetyczne. U osób blisko spokrewnionych ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia jest około kilkukrotnie wyższe niż w populacji ludzi zdrowych. Nie oznacza to jednak, że dzieci osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów także zachorują. Do rozwoju choroby konieczne jest bowiem współistnienie innych czynników generujących RZS (przeczytaj więcej o RZS).
Jednym z najważniejszych czynników indukujących rozwój przewlekłego zapalenia jest nieprawidłowe działanie układu odpornościowego. Nieprawidłowości te prowadzą do zjawiska autoimmunizacji, czyli rozpoznawania własnych komórek jako obce. Prowadzi to do atakowania tych komórek przez układ odpornościowy i rozwoju stanu zapalnego. Defekt układu immunologicznego, towarzyszący reumatoidalnemu zapaleniu stawów związany jest z syntetyzowaniem przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom stawowym, co prowadzi do postępującego niszczenia stawów. W przebiegu stanu zapalnego dochodzi do nasilonej syntezy mediatorów stanu zapalnego, które prowadzą do aktywacji enzymów proteolitycznych – metaloproteinaz. Enzymy te odpowiadają za stopniową degradację struktur stawowych i ich zwyrodnienia.
Istnieje kilka teorii dotyczących tego, kiedy układ odpornościowy zaczyna funkcjonować w nieprawidłowy sposób. Jedną z możliwych przyczyn jest występowanie w genach zgodności tkankowej HLA DRB1.
Kolejne czynniki sprzyjające nieprawidłowej aktywacji układu immunologicznego oraz rozwoju choroby stawów to:
Okazuje się więc, że rozwojowi reumatoidalnego zapalenia stawów sprzyja kombinacja czynników genetycznych oraz środowiskowych.
Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba, w przebiegu której chory doświadcza zarówno objawów stawowych, jak i objawów ogólnych. Reumatoidalne zapalenie stawów rozwija się stopniowo, a objawy są mało specyficzne. Pierwsze stadia rozwoju choroby mogą minąć bezobjawowo lub objawy są na tyle znikome, że nie niepokoją chorego i nie skłaniają go do wizyty u lekarza. Rzadko zdarza się, że choroba rozwija się nagle i ma ostry przebieg.
Typowe stawowe objawy RZS są konsekwencją postępujących zmian zwyrodnieniowych. Początkowo odczuwać można niewielki ból i sztywność stawów. Ból zazwyczaj występuje symetrycznie i może towarzyszyć mu obrzęk. Obrzęk jest konsekwencją wysięku zapalnego, czyli gromadzenia się w stawie nadmiaru płynów. W pierwszym etapie choroby ból pojawia się przede wszystkim rano i ustępuje po jakimś czasie (od kilku minut do kilku godzin), gdy stawy zostają uruchomione podczas codziennej aktywności. Wraz z zaawansowaniem choroby ból jest coraz silniejszy i utrzymuje się coraz dłużej, ponadto towarzyszy mu silniejszy obrzęk i zaczerwienienie, a także sztywność. Dodatkowo stawy są tkliwe na dotyk, mają ograniczoną ruchomość, a wraz z postępem choroby dochodzi do deformacji stawów.
U chorych na reumatyzm objawy dotyczą początkowo niewielkich stawów rąk i nóg:
W miarę postępu choroby zajmowane są coraz większe stawy – pojawia się zapalenie stawu kolanowego czy stawu barkowego. Niekiedy zdarza się RZS o nietypowym przebiegu, gdy stanem zapalnym zajęty jest jedynie jeden większy staw lub wędrowanie choroby po kilku stawach.
Reumatoidalne zapalenie stawów nie jest chorobą ograniczoną wyłącznie do stawów – jest to schorzenie systemowe. Chorzy na RZS doświadczać mogą osłabienia, stanów podgorączkowych, pogorszenia nastroju czy spadku masy ciała. Długotrwałe, nieleczone reumatoidalne zapalenie stawów prowadzi do indukowania zmian w układzie sercowo – naczyniowym. Mowa o rozwoju zmian miażdżycowych, aktywowanych przewlekłym stanem zapalnym. Okazuje się, że problem jest na tyle poważny, że powikłania miażdżycy stanowią główną przyczynę przedwczesnych zgonów wśród chorych na RZS. Ryzyko zgonu z powodu zawału serca czy udaru mózgu jest 2 – 3 – krotnie wyższe niż u ludzi zdrowych.
Objawem reumatoidalnego zapalenia stawów może być także pojawienie się guzków reumatoidalnych, czyli charakterystycznych zmian skórnych zlokalizowanych nad stawami zaatakowanymi stanem zapalnym, a także w niektórych narządach wewnętrznych. W przebiegu RZS może pojawić się tzw. zespół suchego oka, związany z zapaleniem spojówek, oraz występowaniem zaburzenia widzenia.
Rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów opiera się na kryteriach klinicznych, immunologicznych i radiologicznych kryteriach klasyfikacyjnych (Kryteria klasyfikacyjne rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów, opracowane przez American College of Rheumatology [ACR] i European League Against Rheumatism [ELUAR] z 2010 roku).
W procesie diagnostycznym konieczne jest uwzględnienie takich czynników jak:
Każdemu czynnikowi przypisywana jest odpowiednia ilość punktów, a o pewnym rozpoznaniu RZS można mówić wówczas, gdy liczba punktów wynosi co najmniej 6.
W związku z ogromną różnorodnością objawów reumatoidalnego zapalenia stawów, a także pojawianiu się objawów stopniowo, reumatologiczne choroby stawów rozpoznawane są w oparciu o określone systemy oceny nasilenia objawów. Najczęściej stosowane systemy to:
W oparciu o te skale subiektywnej oceny jakości życia, a także wyniki badań laboratoryjnych oraz obrazowych, możliwe jest zastosowanie klinicznych kryteriów oceny stopnia zaawansowania choroby reumatycznej. Skale te pozwalają zakwalifikować reumatologiczne zapalenie stawów jako chorobę o aktywności małej, umiarkowanej lub dłużej, a także umożliwiają zdefiniowanie remisji choroby.
Skala DAS, czyli Disease Activity Score, która uwzględnia liczbę obrzękniętych stawów, liczbę bolesnych stawów (uwzględnia się 28 stawów: nadgarstkowe, śródręczno-paliczkowe, międzypaliczkowe bliższe, łokciowe, barkowe i kolanowe), wynik badania OB lub CRP oraz ogólną ocenę aktywności choroby przez pacjenta wg wzrokowej skali analogowej (VAS 0–100). Po uwzględnieniu wszystkich tych elementów można uzyskać od 0 do 9,4 punktów, a interpretacja wyników skali DAS przedstawia się następująco:
Ocena aktywności choroby:
Ocena odpowiedzi na leczenie przedstawia się następująco:
Kolejna powszechnie stosowana skala stopnia zaawansowania klinicznego RZS to skala SDAI (Simplified Disease Activity Index). Uwzględnia ona liczbę stawów dotkniętych bólem bądź obrzękiem, a także wartość parametru CRP i ocenę ogólną aktywności choroby przez pacjenta oraz przez lekarza wg skali VAS. Stosując tę skalę można uzyskać wartości w zakresie 0,1 – 86. Interpretacja wyników przedstawia się następująco:
Ocena odpowiedzi na leczenie:
Kolejną popularną skalą pozwalającą na ocenę zaawansowania zapalenia stawów jest CDAI (Clinical Disease Activity Index). Skala ta uwzględnia podobne parametry jak omówiona wcześniej skala SDAI, ale z wyłączeniem wartości parametru CRP, czyli białka C – reaktywnego. Stosując skalę CDAI uzyskać można wartości od 0,1 do 76, a ich interpretacja przedstawia się następująco:
Natomiast w celu oceny skuteczności leczenia RZS stosuje się zazwyczaj Kryteria remisji wg ACR/EULAR (Clinical Disease Activity Index). Remisja reumatoidalnego zapalenia stawów stwierdzana jest wówczas, gdy ból lub obrzęk dotyczą maksymalnie jednego stawu, stężenie CRP utrzymuje się na poziomie maksymalnie 1 mg/dl, a ogólna ocena aktywności choroby przez pacjenta w skali VAS wynosi poniżej 1.
Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba przewlekła, o postępującym charakterze. Choroba ta wymaga leczenia, gdyż tylko wówczas możliwe jest spowolnienie lub zahamowanie jej postępu, a także zredukowanie ryzyka pojawienia się poważnych powikłań. Leczenie RZS polega zarówno na doraźnym łagodzeniu uciążliwych objawów towarzyszących chorobie, jak i łagodzeniu stanu zapalnego. Celem leczenia RZS jest uzyskanie remisji choroby i poprawa codziennego funkcjonowania chorego.
Najważniejsze znaczenie w farmakoterapii reumatoidalnego zapalenia stawów mają tzw. leki modyfikujące przebieg choroby. Tego typu leki nie tylko łagodzą objawy choroby, ale przede wszystkim – hamują proces chorobowy w stawach, chroniąc je przed postępującym uszkodzeniem. Należy jednak podkreślić, że leki te działają jedynie wtedy, gdy są regularnie stosowane. Zaprzestanie ich zażywania prowadzi do ponownego zaostrzenia objawów choroby. Kolejna ważna uwaga dotyczy tego, że pierwsze efekty działania leków modyfikujących przebieg RZS pojawiają się dopiero po 1 – 2 miesiącach stosowania. Nie należy zatem rezygnować z leczenia tylko dlatego, że brak jest natychmiastowych efektów.
Leki modyfikujące przebieg RZS dzielą się na leki syntetyczne oraz biologiczne. Do pierwszej grupy zaliczamy m.in. takie farmaceutyki jak sulfasalazyna, metotreksat, leflunomid, sole złota czy chlorochina. Lekiem pierwszego wyboru jest metotreksat. Natomiast leki biologiczne to nowsza generacja farmaceutyków, których celem działania mogą być cytokiny prozapalne (TNF, IL – 1, IL – 6) oraz limfocyty T lub B. Efekty stosowania tych leków pojawiają się znacznie szybciej – po kilku tygodniach i stosowane są z lekami syntetycznymi lub osobno. Leki biologiczne stosowane są przede wszystkim u tych pacjentów, u których terapia syntetycznymi lekami nie przynosi pożądanego efektu. Najczęściej stosowane leki biologiczne to adalimumab, etanercept, infliksymab, certolizumab, golimumab, abatacept, tocilizumab, rytuksymab.
W oczekiwaniu na efekty leków modyfikujących przebieg RZS stosowane są glikokortykosteroidy. Są to leki działające natychmiast, które hamują stan zapalny, redukują bolesność i obrzęk stawów. Leki tego typu mogą być stosowane doustnie bądź podawane są bezpośrednio do stawu. Należy mieć na uwadze, że glikokortykosteroidy nie powinny być stosowane dłużej i należy jak najszybciej dążyć do ograniczania dawek leków. Wynika to z faktu, że stosowanie glikokortykosteroidów obciążone jest występowaniem licznych działań niepożądanych. Doraźnie można stosować leki przeciwbólowe, a także niesteroidowe leki przeciwzapalne, wspomagające walkę z bólem, obrzękiem i sztywnością stawów.
Poza ogólną farmakoterapią, w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów wykorzystywane są metody miejscowego leczenia stawów objętych stanem zapalnym. Takie miejscowe sposoby leczenia stawów obejmują przede wszystkim zabiegi o mniejszym lub większym stopniu inwazyjności. Jednym z nich jest punkcja, czyli odbarczenie obrzękniętego, bolesnego stawu na drodze usunięcia płynu wysiękowego i śródstawowego podania glikokortykosteroidów o działaniu przeciwzapalnym. Kolejną metoda miejscowego leczenia np. zapalenia stawu kolanowego jest synowektomia, czyli usuwanie zmienionej chorobowo błony maziowej stawu. Ta procedura sprowadza się do usunięcia błony maziowej chemicznie (ostrzykując ją odpowiednimi substancjami), radioizotopowo lub chirurgicznie. W zwyrodnieniu stawu kolanowego i innych większych stawów zastosować można endoprotezowanie, czyli zastąpienie zniszczonego stawu sztuczną protezą. Inne możliwe rozwiązania to chociażby usztywnianie stawu w celu zredukowania dolegliwości bólowych czy rozmaite zabiegi rekonstrukcyjno – korekcyjne.
Brak skutecznego leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów skutkuje pojawieniem się poważnych powikłań, które dotyczą nie tylko stawów. Z drugiej strony – samo leczenie RZS może generować pojawienie się niepożądanych powikłań. RZS należy natomiast leczyć, ale terapia powinna być dopasowana indywidualnie dla każdego chorego. Najpoważniejsze powikłania nieleczonej choroby zapalnej stawów to choroby układu sercowo – naczyniowego (miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatia), zapalenie płuc, zaburzenia funkcji nerek, a także zapalenie naczyń krwionośnych.
Poza tradycyjną farmakoterapią, chorzy na reumatoidalne zapalenie stawów chętnie sięgają po naturalne metody leczenia RZS. Okazuje się, że zmiana trybu życia na zdrowszy, właściwie zbilansowana dieta i suplementacja oraz fizjoterapia stanowią cenne uzupełnienie leków.
Ważną rolę w leczeniu chorób stawów ma regularna aktywność fizyczna oraz fizykoterapia. Ćwiczenia fizyczne pomagają zwiększyć ruchomość stawów, zapobiegać przykurczom mięśni. Powinny być to ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, wykonywane regularnie. Pomocne okazują się być zabiegi fizykoterapii – krioterapia, masaże, ultradźwięki czy balneoterapia. Zabiegi fizykoterapii mają na celu zredukowanie dolegliwości bólowych, zachowanie pełnego zakresu ruchu w stawie, profilaktykę deformacji stawów i przykurczów mięśniowych oraz korekcję już powstałych zniekształceń w obrębie stawów.
W terapii choroby zapalnej stawów mogą sprawdzić się m.in. fitoskładniki o udowodnionym działaniu przeciwzapalnym, czyli np. polifenole czy resweratrol. Warto zatem sięgać po zieloną herbatę, kurkuminę, dziką różę. Dieta powinna być bogata w związki hamujące stan zapalny, ale także – w substancje wspomagające regenerację chrząstki stawowej.
Dieta w RZS powinna być bogata w:
Unikać należy natomiast spożywania produktów o potencjale prozapalnym. Zatem w diecie chorych na RZS nie powinny znaleźć się produkty smażone, cukier, żywność przetworzona.
Ogromną rolę we wspomaganiu farmakoterapii ma suplementacja. Nie wystarczy jednak sięgnąć po dowolny suplement na stawy, a po preparat dedykowany osobom dotkniętym RZS. Skład takiego preparatu powinien uwzględniać zarówno związki o działaniu wspomagającym regenerację tkanki chrzęstnej i kostnej w obrębie stawu, ale także – związki przeciwzapalne. Tylko wtedy suplementacja przyczyni się do kompleksowego wzmocnienia stawów. Poza kompozycją składników aktywnych, równie istotna jest wysoka ich przyswajalność. Suplementem diety dostarczającym stawom najpotrzebniejszych składników o najwyższej bioaktywności jest Joint Formula marki Cheers.
Cheers Joint Formula to suplement diety zawierający takie unikatowe składniki naturalnego pochodzenia jak OptiMSM, czyli wysoce bioprzyswajalną postać siarki, Ovomet, czyli bogate źródło białka, niezdenaturowany kolagen, mangan i witaminę D, a także ekstrakty z owoców dzikiej róży, kłącza ostryżu długiego oraz żywicy kadzidłowca indyjskiego.
Suplementacja dla stawów kojarzy się przede wszystkim z kolagenem. Nie dziwi zatem, że Joint Formula zawiera kolagen – i to w jego doskonale przyswajalnej postaci. Mowa o niezdenaturowanym, aktywnym biologicznie kolagenie typu II, który stanowi substrat dla syntezy wewnątrzustrojowej kolagenu. Dzięki temu możliwe jest efektywne odbudowywanie chrząstki stawowej, zapobieganie jej destrukcji i zwiększanie jej elastyczności. W odbudowie chrząstki stawowej uczestniczy także opatentowany kompleks Ovomet pozyskiwany z membran jaj, zawierający m.in. kwas hialuronowy, kolagen, siarczan chondroityny oraz glukozaminę. Poza regeneracją stawów, Ovomet przyczynia się do łagodzenia stanów zapalnych i redukowania dolegliwości bólowych.
Aktywność przeciwzapalną i przeciwbólową wykazują także inne aktywne składniki zawarte w suplemencie Joint Formula:
Dodatkowo suplement diety na stawy Cheers Joint Formula zawiera wysoko przyswajalną witaminę D3, która może łagodzić stan zapalny oraz procesy autoimmunologiczne. W preparacie znaleźć można także aktywną postać siarki – metylosulfonylometan. Związek ten działa przeciwzapalnie, moduluje funkcjonowanie układu immunologicznego, redukuje ból towarzyszący reumatoidalnemu zapaleniu stawów.
https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/kregoslup-kosci-stawy/reumatoidalne-zapalenie-stawow-rzs-przyczyny-objawy-leczenie-aa-Eg3o-yuzM-2tdz.html
https://pl.wikipedia.org/wiki/Reumatoidalne_zapalenie_staw%C3%B3w
https://portal.abczdrowie.pl/reumatoidalne-zapalenie-stawow
Dietetyk i certyfikowany ekspert żywienia i ketozy. Zwolenniczka zdrowego stylu życia i zdrowej diety, propagatorka trendu clean label, praktyk diety ketogenicznej i postu przerywanego. W pracy i życiu prywatnym stawia na brak kompromisów – sięga wyłącznie po produkty i suplementy diety najwyższej jakości.
Napisz komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.