Co to jest lipidogram?

Lipidogram nazywany jest inaczej profilem lipidowym. We krwi krążącej w organizmie człowieka występują związki tłuszczowe, czyli lipidy. Do tego rodzaju związków należy zestryfikowany cholesterol, trójglicerydy i fosfolipidy. Ze względu na nierozpuszczalność związków tłuszczowych w wodzie, a osocze krwi jest środowiskiem wodnym, lipidy są powiązane z rozpuszczalnymi białkami (proteinami), tworząc kuliste cząsteczki lipidowo-białkowe zwane lipoproteinami.

Ze względu na zróżnicowaną gęstość, lipoproteiny dzielimy (począwszy od najmniejszych do największych) na:

• Chylomikrony, lipoproteiny o bardzo małej gęstości (ang. very low-density lipoproteins, VLDL),
• Lipoproteiny o pośredniej gęstości (ang. intermediate-density lipoproteins, IDL),
• Lipoproteiny o małej gęstości (ang. low-density lipoproteins, LDL),
• Lipoproteiny o dużej gęstości (ang. highdensity lipoproteins, HDL).

 

IDL i VLDL

IDL bierze udział w przemieszczaniu zawartości do LDL lub endocytozy do komórek wątroby z udziałem specyficznych receptorów, natomiast frakcja VLDL przemieszcza zawartość do IDL i LDL oraz hydrolizuje triacyloglicerole przy udziale lipazy.

Chylomikrony to lipoproteiny o najniższej gęstości i największej średnicy. Zawierają najwięcej lipidów i najmniej protein (98% lipidów i 2% białek). Biorą udział w transporcie triacylogliceroli do wszystkich tkanek oraz w ich hydrolizie do kwasów tłuszczowych przez lipazę lipoproteinową. Transportują także cholesterol do wątroby.

Cholesterol

Cholesterol spełnia w organizmie wiele ważnych funkcji i jest niezbędny do prawidłowego działania każdej komórki. Jest składnikiem błon komórkowych, uczestniczy w produkcji kwasów żółciowych, hormonów oraz witaminy D. Zapewnia też prawidłowe funkcjonowanie systemu nerwowego. Niestety jego nadmiar w organizmie staje się przyczyną wielu poważnych problemów zdrowotnych. Transport cholesterolu we krwi możliwy jest wyłącznie dzięki tworzeniu przez niego wspólnie z białkami osoczowymi tzw. kompleksów (lipoprotein) o różnej wielkości i gęstości, nazywanych frakcjami.

Frakcja LDL

LDL (ang. low density lipoproteins) nazywany „złym” cholesterolem, odpowiedzialny jest za zwężanie światła tętnic i rozwój miażdżycy; transportuje cząsteczki cholesterolu z wątroby do tkanek organizmu w przeciwieństwie do cholesterolu HDL, dlatego jego utrzymujące się wysokie stężenie sprzyja rozwojowi miażdżycy oraz chorób serca.
 

Frakcja HDL

HDL (ang. high density lipoproteins) określany jako „dobry” cholesterol, działa ochronnie na tętnice, zmniejszając ryzyko choroby wieńcowej i miażdżycy, przy czym HDL zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy, dlatego niepokój powinien budzić jego zbyt niski poziom.

Przeczytaj więcej o „dobrym” cholesterolu HDL.
 

Trójglicerydy

Triglicerydy to najmniejsze cząsteczki składowe tłuszczu, zbudowane z jednej cząsteczki glicerolu i trzech cząsteczek kwasów tłuszczowych (różnych lub tych samych). Mogą one pochodzić zarówno z pożywienia jak również być wytwarzane w wątrobie. W organizmie magazynowane są w komórkach tłuszczowych i stanowią zapasowe źródło energii dla tkanek (głównie dla mięśni) między posiłkami.
 

Jak obniżyć poziom cholesterolu dietą?

• Spożywaj 4-5 posiłków dziennie, w regularnych odstępach co 3-4 godz.
• Zamień tłuszcze zwierzęce na zdrowe tłuszcze roślinne.
• Niewskazane jest spożycie smalcu, masła i śmietany. Włącz do diety oliwę z oliwek oraz olej rzepakowy.
• Ogranicz spożycie tłustego mięsa: wieprzowiny, tłustej wołowiny, kaczki, gęsiny. Przynajmniej 2 razy w tygodniu jedz ryby morskie.
• Spożywaj produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3.
• Wyeliminuj z diety szkodliwe tłuszcze trans, znajdujące się w margarynach, wyrobach cukierniczych, słodyczach, gotowych zupach i sosach w proszku oraz fast food. Zamiast smażenia wybieraj gotowanie na parze i pieczenie.
• Zamień spożycie słodyczy na zdrowe przekąski np.: orzechy, owoce o niskim indeksie glikemicznym. Cukry proste powodują wzrost syntezy szkodliwego cholesterolu LDL w wątrobie.
• Zwiększ spożycie błonnika pokarmowego, który wspomaga wydalanie z organizmu nadmiaru tłuszczu.
• Ostatni posiłek spożywaj 3-4 godziny przed snem.
• Białe pieczywo zamień na pełnoziarniste. Postaw na kasze, razowy makaron i brązowy ryż oraz rośliny strączkowe.
• Jajka jedz na miękko – płynne żółtko ma w sobie lizynę, która hamuje wzrost „złego” cholesterolu we krwi.

 

Podsumowując: profil lipidowy odzwierciedla stan gospodarki lipidowej organizmu człowieka, w tym przebieg metabolizmu lipoprotein i cholesterolu. Lipidogram to badanie próbki krwi pozwalające ocenić stężenie cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i trójglicerydów. Jest również wskaźnikiem, który pomaga ocenić lekarzowi ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu, choroby niedokrwiennej oraz choroby niedokrwiennej serca. Specjalista ocenia wskaźnik wystąpienia m.in. zawału serca poprzez badanie wykonywane w laboratorium (wyniki lipidogramu) oraz naszego ocenę naszego stylu życia.

 Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne zaleca lipidogram osobom obciążonym:

• chorobą sercowo-naczyniową;
• chorobami układu krążenia;
• cukrzycą;
• nadciśnieniem tętniczym;
• nadwagą i otyłością, gdy BMI ≥ 30 kg/m² lub obwód talii u mężczyzn > 94 cm, a u kobiet > 80 cm;
• podejrzeniem przedwczesnych chorób układu sercowo-naczyniowego w rodzinie;
• przewlekłą chorobą nerek;
• podejrzeniem dziedzicznej hipercholesterolemii i innych zaburzeń lipidowych w rodzinie;
• palącym papierosy

 

 
Polskie Towarzystwo Kardiologiczne rekomenduje, aby wykonanie badania w 40. r.ż. (mężczyźni) i 45 r.ż. (kobiety) lub bez względu na wiek u osoby z:

• chorobami autoimmunologicznymi,
• otyłością,
• zespołem metabolicznym,
• cukrzycą,
• AIDS,
• immunosupresją.

 

 
Poziom cholesterolu warto wykonać przynajmniej raz w roku. Należy pamiętać, że jest to podstawowa analiza lipidów we krwi, której lekarzem zlecającym badanie jest lekarz rodzinny. Badanie diagnostyczne obejmuje poziom cholesterolu ogólnego, frakcji ldl, hdl i trójglicerydy. Wynik profilu lipidowego pozwala ocenić nie tylko ryzyko wystąpienia wielu chorób. Często jest także odzwierciedleniem złych nawyków żywieniowych, stresu, stylu życia.

Źródła wiedzy:
Jarosz, J. Dzieniszewski – Zaburzenia Lipidowe.
Surmela – Cholesterol – norma, dieta, LDL, HDL.
Korab – Dieta w dyslipidemii.
www.nfz.pl Narodowy Fundusz Zdrowia – Środa z Profilaktyką