Hormony tarczycy odgrywają kluczową rolę we wzroście, rozwoju i różnicowaniu wielu tkanek. Odpowiadają za regulację podstawowej przemiany materii – spośród gruczołów wydzielania wewnętrznego najsilniej na natężenie PPM oddziałuje właśnie tarczyca. W niedoczynności tego gruczołu metabolizm podstawowy może ulec zmniejszeniu o 30-40%, natomiast nadczynność tarczycy może prowadzić do wzrostu PPM aż o 80%. Hormony tarczy wpływają także na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz oddziaływają na serce, wątrobę, mięśnie szkieletowe oraz białą i brunatną tkankę tłuszczową.
Nadczynność tarczycy to wydzielanie hormonów tarczycy w większej ilości, niż potrzebuje tego organizm człowieka. Choroba rozwija się od kilku do kilkunastu miesięcy. W badaniach hormonalnych zazwyczaj stwierdza się podwyższone stężenia wolnych frakcji hormonów tarczycy tyroksyny (fT4), trójjodotyroniny (fT3) oraz obniżenie stężenia hormonu tyreotropowego (TSH).
To najłagodniejsza forma nadczynności, która wskazuje na początki choroby. Poziom TSH jest obniżony względem poziomu referencyjnego, natomiast wolne hormony spełniają zakres. Nadczynność subkliniczna może nie dawać wyraźnych objawów, szczególnie w początkowej fazie, dlatego tak ważne są regularne badania krwi. Nierozpoznana ma bardzo poważne konsekwencje szczególnie dla dzieci i osób starszych – m.in. może przyczynić się do zwiększenia zaburzeń sercowo-naczyniowych (w konsekwencji nawet śmierci), częstszych złamań kości, szybszego odwodnienia oraz demencji.
Z nadczynnością subkliniczą związana jest choroba Gravesa-Basedowa, której etiopatogeneza nie została dotychczas poznana. Charakterystyczny dla tej choroby jest jej nagły początek i szybki rozwój. Często poprzedzają go zdarzenia traumatyczne, wstrząsy psychiczne bądź fizyczne lub infekcje wirusowe, stanowiące swoisty czynnik spustowy. Pojawienie się powyższych czynników, prowadzi do załamania autotolerancji oraz wytworzenia bardzo dużej ilości immunoglobin TSI, które łączą się z TSH, a następnie pobudzają tarczycę do zwiększonej produkcji ft3 oraz ft4, oraz jej rozrostu.
To najczęstszy typ nadczynności. TSH jest poniżej wartości prawidłowych, w wolne hormony przekraczają wartości referencyjne lub mieszczą się w górnych zakresach. Najczęstszymi przyczynami nadczynności wśród Polaków są: choroba Gravesa-Basedowa oraz guzki tarczycy. Zdarza się, że nadczynność pierwotna pojawia się na skutek ciąży, silnego stresu, urazu psychicznego, menstruacji i zaburzeń z nią związanych oraz ostrych i przewlekłych infekcji (mają związek z aktywacją podwzgórza).
Ten typ nadczynności jest związany z pracą przysadki lub podwzgórza i opornością na sprzężenie zwrotne ujemne. Najczęściej TSH pozostaje wtedy wysokie lub w normie a poziom wolnych hormonów jest podniesiony. Powodem takiego stanu może być gruczolak produkujący TSH lub oporność na hormony tarczycy.
Zaburzenia funkcji tarczycy stanowią jeden z najczęstszych problemów endokrynologicznych. Zarówno nadmierna, jak i niedostateczna czynność tego gruczołu może prowadzić do poważnych skutków zdrowotnych. W przypadku nadczynności tarczycy najczęstszymi objawami są:
W leczeniu nadczynności tarczycy najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne, którego głównym celem jest obniżenie stężenia hormonów tarczycowych we krwi. Istnieje wiele innych sposobów leczenia nadczynności tarczycy, jak np. leczenie operacyjne lub jodem promieniotwórczym.
Należy jednak pamiętać, że nie ma najlepszej terapii, ponieważ każda metoda posiada zalety i wady, a decyzję o jej wyborze zawsze podejmuje lekarz, uwzględniając przyczyny choroby, stopień nasilenia, wiek pacjenta oraz współistniejące choroby.
Niezależnie od wyboru podjętej terapii, należy pamiętać o suplementacji witaminy D. Badania dowodzą, że w przypadku nadczynności tarczycy zauważa się obniżony poziom naturalnego metabolitu witaminy D3 – kalcytriolu.
Źródło:
M. Zatyka – Nadczynność tarczycy – dieta, objawy i postępowanie.
P. Ihnatowicz., E. Ptak. – Masz to we krwi.
J. Gawęcki – Żywienie człowieka.
